Al ruim veertig jaren streeft Jean-Charles Ablitzer (organist van de cathédrale St.-Christophe te Belfort en orgeldocent aan het conservatorium aldaar) een belangrijk cultureel doel na, namelijk de bouw van een reeks interessante orgels in het gebied van de regio Belfort tot de naburige Zwitserse Jura. Leidende gedachte daarbij is om dit gebied te voorzien van orgels, die ieder voor zich geschikt zijn voor de stijlgetrouwe uitvoering van orgelmuziek uit een bepaald deel van de periode van begin 16^e eeuw tot de laat-barok. Bij dit initiatief wordt hij aan Zwitserse kant ondersteund door zijn vroegere orgelleerlingen Paul Flückiger en Gabriel Wolfer (Zw. Jura).

In Belfort zijn op dit moment drie orgels geschikt voor het uitvoeren van klassieke orgelmuziek: in de cathédrale Saint-Christophe een historisch Frans barokorgel (1750), in de Église Sainte-Odile een in 1979 door Gérald Guillemin gebouwd Italiaans barokorgel en in de Temple Saint-Jean een barokorgel, in 1984 gebouwd door Marc Garnier in Noord-Duitse trant.

In de Zwitserse Jura staat in de Collégiale Saint-Ursanne een uit 1776 stammend barokorgel in Frans-Elzasser stijl en in de Jezuïetenkerk van Porrentruy vinden we sinds 1985 een orgel van Jürgen Ahrend in de stijl van Gottfried Silbermann. Een zeer aantrekkelijk ensemble vinden we verder in de abdijkerk St.Urban in Bellelay, met een reconstructie door Orgelbau Kuhn in 2009 van een tweemanualig werk van Josef Bossard uit 1721, dat tijdens de Franse Revolutie werd verwoest, alsmede een eveneens door Kuhn vervaardigde copie van een regaal uit circa 1600, aanwezig in het Historisches Museum te Basel.

Momenteel wordt aan twee grote projecten gewerkt: Bertrand Cattiaux zal in 2018 een orgel in 17^de eeuwse Vlaamse stijl opleveren in Beurnevésin (Zw. Jura) en in het najaar van 2017 is de ingebruikneming gepland van een orgel in de stijl van de Spaanse vroeg-barok, dat wordt vervaardigd door Joaquin Lois Cabello en Christine Vetter voor Grandvillars bij Belfort. Hierover onderstaand meer.

Door de toevoeging van deze beide instrumenten beschikt het grensgebied van Vogezen en Jura over een uniek ensemble historische en in verschillende historische stijlen gebouwde orgels. Langs deze ‘route van opmerkelijke orgels’ willen wij samen met onze vrienden uit de Jura en de Association pour la Construction de l’Orgue ibérique de Grandvillars een Europees Orgelfestival organiseren, waarbij orgelliefhebbers grensoverschrijdende ervaringen kunnen opdoen met een gemeenschappelijke erfenis op het gebied van cultuur, architectuur, muziek en landschap. De uitgenodigde kunstenaars zullen alle kenner en specialist zijn van het instrumententype waarop ze zullen spelen. Daarmee past dit project perfect binnen het doel om de menselijke en culturele kwaliteiten van deze Europese regio te promoten.

Tenslotte nog enkele opmerking ter verduidelijking van het concept van het nagenoeg voltooide Spaanse barokorgel: Het in een kenmerkende veelkleurig beschilderde en vergulde renaissance-kas ondergebrachte instrument wordt geplaatst op een galerij boven het portaal van het linker dwarsschip en heeft 13 manuaalregisters (met naar keuze kort octaaf dan wel 47 toetsen) en een 16-voets pedaalregister (met 9 toetsen); alle pijpen zijn in zuivere middentoon gestemd; toonhoogte: 415 Hz. Behalve een Trompeta Real in de orgelkas worden de drie andere tongwerken (Clarin, Bajoncilla en Dulzaina) en chamade geplaatst. In de onderkas komen nog drie registers extra (8’, 4’, 2‘, toonhoogte 440 Hz, gelijkzwevend gestemd), speciaal bedoeld voor hedendaags liturgisch orgelspel, lesdoeleinden en voor het begeleiden van moderne instrumenten. Het meeste pijpwerk wordt van zuiver tin gemaakt naar voorbeeld van originele renaissance- en barokregisters in de Spaanse provincies Aragón en Castilië (orgels in Villaroya de la Sierra, resp. Paniza) en op de daarbij horende manier geïntoneerd. De windvoorziening wordt gevormd door twee terzijde van het orgel gelegen keilbalgen, die vanuit het schip van de kerk zijn te zien.

De beide orgelmakers Christine Vetter (Organos Moncayo, Tarazona, Aragón) en Joaquin Lois Cabello (Taller de Organeria, Tordesillas, Castilië) hebben elk een langjarige ervaring in het restaureren en reconstrueren van historische Spaanse orgels.

Wie alsnog wil bijdragen aan het welslagen van dit project (met een donatie) kan zich wenden tot: Association pour la Construction de l’Orgue ibérique de Grandvillars, siège social: Mairie de Grandvillars, 9 rue Kléber – F 90600 Grandvillars.

Voor meer informatie zie: www.acorg.fr. (waar ook de volledige dispositie is te vinden).

Jean-Charles Ablitzer
(vertaling en bewerking: Victor Timmer)